Neuroedukacja

Podejście Reggio Emilia jest oparte na badaniach naukowych nad tym, jak przebiega proces nauki u dzieci. Pedagodzy Reggio nieustannie się rozwijają i na bieżąco poznają najnowsze odkrycia z dziedziny edukacji i neuronauk. Jedną z dziedzin naukowych, która jest podstawą pracy dla nauczycieli Reggio jest neuroedukacja.

Neuroedukacja jest interdyscyplinarną dziedziną łącząca wyniki neuronauki, psychologii i pedagogiki w celu opracowania optymalnego procesu nauczania i uczenia się z perspektywy pracy mózgu [1].

Proces uczenia się u dzieci to nic innego jak budowanie połączeń nerwowych w mózgu i wzmacnianie już istniejących sieci nerwowych. Neuroedukacja pokazuje nam, że ważne jest tworzenie nowych połączeń i sieci neuronalnych oraz integracja wszystkich, które już powstały. By podtrzymać zdobyte przez mózg podczas procesu uczenia się informacje, czyli utrzymać aktywność poszczególnych sieci nerwowych odpowiedzialnych za konkretne umiejętności poznawcze, należy czynnie i powtarzalnie stymulować połączenie z poszczególną informacją. Bardzo ważnym jest by w trakcie tego procesu dzieci miały stworzone odpowiednie warunki środowiskowe.

Co wspiera dzieci w poznawaniu i uczeniu się świata?

Mózg uczy się, kiedy jest zrelaksowany i wypoczęty.

Mózg dziecka rozwija się w takim tempie i wchłania tak wiele informacji, że odpoczynek jest kluczem do zrównoważonego rozwoju. Nadmierna stymulacja może prowadzić do wyższego poziomu stresu, co z kolei ogranicza zdolność mózgu do koncentracji, zatrzymywania informacji i uczenia się. Kiedy mózg jest wypoczęty, ma czas na posortowanie wszystkich nowych wiadomości, skategoryzowanie ich i stworzenie nowych ścieżek do ich zapamiętania. Odpoczynek pozwala również dzieciom odprężyć się fizycznie i emocjonalnie, co jest kluczowe dla ich zdrowego rozwoju.

Mózg uczy się, kiedy jest dotleniony, nawodniony oraz dobrze odżywiony.

W uczeniu się najważniejsza jest koncentracja uwagi, która bezpośrednio zależny od właściwego odżywiania. Wystarczające nawodnienie i dotlenienie mózgu również ma decydujące znaczenie na sprawność myślenia. Codzienne spacery oraz obcowanie z przyrodą obniża poziom kortyzolu, hormonu stresu, we krwi i jest ściśle powiązane z polepszaniem umiejętności poznawczych i wydłużaniem się czasu skupienia.

Mózg uczy się, kiedy czuje się bezpieczny i otoczony bezwarunkową miłością.

Stres sprawia, że wydajność mózgu drastycznie spada. W trybie stresu człowiek gorzej widzi, słyszy i rozumie. Zadbanie o poczucie bezpieczeństwa dziecka daje mu optymalne warunki do prawidłowego rozwoju i przyswajania przez mózg niezbędnych informacji.

Mózg uczy się poprzez ruch.

Rozwój mózgu w okresie wczesnego dzieciństwa jest ściśle związany z ruchem ciała i rozwojem motoryki. Rozwijanie tych podstawowych umiejętności jest płaszczyzną, na której opierają się wszystkie inne czynności poznawcze. Rozwój motoryczny dziecka przyczynia się do rozwoju intelektualnego i zręcznościowego. Ruch fizyczny wymaga koordynacji zarówno lewej, jak i prawej strony mózgu. Poprawia on komunikację pomiędzy półkulami mózgowymi. Pomaga także rozwijać i wzmacniać ścieżki neuronalne, tworząc podstawę do dalszego rozwoju języka, umiejętności czytania i pisania oraz umiejętności matematycznych. Co więcej, możliwość swobodnego i aktywnego poruszania się pozwala dzieciom na lepsze zrozumienie otaczającego je środowiska i możliwości własnego ciała, co prowadzi do zwiększenia samoświadomości i pewności siebie.

Mózg uczy się we własnym czasie, a w szczególności wtedy, kiedy nikt go do tego nie zmusza.

Duże znaczenie w procesie przyswajania wiedzy ma motywacja wewnętrzna. Po nauczeniu się czegoś następuje wyrzut dopaminy, czyli tak zwanego hormonu szczęścia. Nie ma potrzeby wprowadzać motywacji w postaci kar i nagród, które stanowią przykład zewnętrznego motywowania. Zadaniem dorosłego jest wspieranie i pielęgnowanie wewnętrznej motywacji dziecka oraz zwracanie uwagi na to, aby nie zaburzać jej np. poprzez narzucanie zbyt wielu własnych pomysłów.

Mózg uczy się świetnie, kiedy ma możliwość eksploracji zmysłowej.

Mózg najlepiej uczy się i zachowuje największą ilość informacji, gdy angażuje zmysły – smak, dotyk, zapach, wzrok, słuch, świadomość ciała (znana również jako propriocepcja), równowaga. Zapewnienie dzieciom możliwości eksploracji zmysłowej podczas odkrywania świata ma kluczowe znaczenie dla rozwoju mózgu – pomaga budować połączenia nerwowe w ścieżkach mózgowych. Prowadzi to do zdolności dziecka do wykonywania bardziej złożonych zadań edukacyjnych i wspiera rozwój poznawczy, rozwój języka, motorykę dużą, interakcje społeczne i umiejętności rozwiązywania problemów.

Mózg uczy się wtedy, kiedy popełnia błędy.

Dziecko najlepiej uczy się nie wtedy, kiedy ktoś mówi mu co ma robić, ale kiedy samo podejmuje próbę rozwiązania danego problemu. Badania nad mózgiem wskazują, że po tym, jak popełnimy błąd, aktywuje się tzw. układ nagrody, który “zachęca” nas do podjęcia kolejnej próby rozwiązania danego problemu, z uwzględnieniem wniosków, do których doszliśmy podczas poprzedniej próby. Stworzenie dziecku przestrzeni na popełnianie błędów jest niezwykle ważne, ponieważ bez tego mózg nie będzie miał możliwość aktywowania obszaru, który pozwala na poszukiwanie nowych rozwiązań radzenia sobie z wyzwaniami.

Mózg łatwiej uczy się rzeczy, które są dla niego nowe i przedstawione w ciekawy sposób.

Ciekawość to nasz pierwszy nauczyciel, który wzmacnia wewnętrzną motywację i aktywuje chęć działania. Poznawanie nowych rzeczy i zdobywanie ciekawych informacji prowadzi do uwolnienia dopaminy, która aktywuje neurony produkujące endogenne opioidy. Substancje te mają wpływ zarówno na emocje dziecka, jak i na procesy uczenia się i zapamiętywania. Jeśli mózg nie produkuje dopaminy, proces uczenia się natychmiast ustaje [2]. Dlatego nowe i interesujące treści oraz doświadczenia zostają z dziećmi na długo.

1. Neuroeduakcja czy neurodydaktyka? https://www.godmother.pl/blog/neuroedukacja-co-to-wlasciwie-jest/

2. Spitzer M., Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 134–136.